بررسی انتقادی تبیین کتاب «آستانه تجدد» از فقه سیاسی میرزای نائینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

حوزه علمیه قم

چکیده

کتاب تنبیه الامة، به دلیل نگارش آن توسط یکی از بزرگان حوزه علوم دینی در عصر مشروطه، و به دلیل تأیید و امضاء نظام مشروطه در آن، هماره مورد توجه برخی فقه­پژوهان قرار گرفته است. جناب دکتر فیرحی، پیرو دغدغه فقه سیاسی خویش، شرحی بر این کتاب نگاشته و سعی بر آن داشته که علاوه بر شرح کتاب، به گونه­ای در مقام گزارش «اندیشه سیاسی نائینی» نیز برآید. اینکه وی در این تبیین، صحیح و منطقی عمل نموده یا اینکه به خطا رفته است؛ سئوال اصلی و مسأله­ی پژوهش حاضر است. در پاسخ به این سئوال، با روش تحلیلی -انتقادی و با دقت نظر در منابع فقهی میرزای نائینی و کتاب تنبیه الامة، نشان داده می­شود که او نه تنها در این گزارش به خطا رفته، بلکه شرح او مبتلا به گونه­ای «تحریف معنوی» در اندیشه سیاسی نائینی نیز، شده است. دو بخش عمده­ای که از ارکان اندیشه سیاسی نائینی محسوب می­شوند و می­توان وجود تحریف را در آنها اثبات نمود؛ «نظریه ولایت عامه فقیه» و «ارکان سلطنت ولایتیه» است. اگر چه انتساب نظریه ولایت عامه فقیه به میرزای نائینی، مورد تأیید است لکن این نظریه توسط نویسنده "آستانه تجدد" مورد تحریف معنوی قرار گرفته است. همچنین با تبیین ارکان مفهومی سلطنت ولایتیه در خاستگاه الهی آن، این امر روشن می گردد که، در کتاب مذکور، اندیشه نائینی در موطن خویش استقرار نیافته و به سویی هدایت یافته که بیگانه از مراد نویسنده تنبیه الامة بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات